De inhoudsopgave bestaat uit een alfabetische opsomming van de thema’s. Dat doorkijkend kan er een onderwerp zijn dat je aandacht trekt. Lees dan de tekst die erbij hoort en gebruik de affirmaties als je denkt dat het dienstbaar is. Ik wil hier een voorbeeld geven van Doen. Misschien mooi in een tijd waarin ik vaak hoor dat mensen het druk, druk, druk hebben.

‘Ik heb een goed gevoel over wat ik doe.

Doen
Met de instelling dat waardevolle ontdekkingen me vanzelf komen aanwaaien, ga ik mee met de stroom van alle mogelijke ervaringen. Er zijn oneindig veel manieren om dingen te doen. Als we een heleboel werk verzet hebben, zijn we blij. Als we heel weinig werk verzet hebben, zijn we ook blij. Alles wat we doen is op dat moment volmaakt. Er is eigenlijk niets dat we “moeten doen”. Er zijn dingen die we misschien het beste zouden kunnen doen; maar wat we doen blijft een keuze. Het leven is een avontuur en het Universum staat altijd aan onze kant!

Ik laat me meevoeren met de stroom van het leven.’

Op de bijgaande foto staat een prikbord met daarop lege memobriefjes. Wat een mooie beeldvertaling van ontspanning en niets ‘moeten’.
Kortom een boek vol juweeltjes van teksten, foto’s en illustraties, en prima als cadeau.

Het ‘toeval’ wilde dat zijn dochter, die rechten studeerde, een aantal maanden later bij mij in de unit stage kwam lopen. Jaren later, ik deed inmiddels het werk wat ik nu nog steeds doe, deed zijn vrouw een workshop bij mij. Weer een aantal jaren later sprak ik hemzelf tijdens een workshop, waaraan hij deelnam. Ik was hem nooit vergeten, vanwege de menselijke en toegankelijke indruk die hij op mij had gemaakt tijdens die rechtszitting.
Sonja Ortmans schrijft met Recht uit het hart; een zoektocht naar holisme en compassie in het recht een boek over haar zoektocht naar precies dát wat ik toen bij die zitting ervaren heb. Namelijk hart in het recht, of recht dat gevoed wordt vanuit het hart. Dat doet ze op een gedreven en grappige manier en er valt wat te lachen als je van haar manier van grapjes maken houdt. En dat doe ik, dus ik zat goed!
Na haar rechtenstudie (met wat obstakels) gaat Ortmans als advocaat aan het werk. Op enig moment schenkt haar dat geen voldoening meer. Ze mist hart, compassie en mededogen in de werkpraktijk van het recht. Op zoek dus daarnaar. Zowel in zichzelf als in het vak. Het brengt haar op wonderlijke plekken en bij de meest verschillende mensen.
Duidelijk is dat er diverse stromingen in rechtenland zijn, op zoek naar meer hart en harmonie in het recht. Zoals Samenwerkende advocatuur, waar advocaten oplossingsgericht zijn in plaats van conflictgericht. En Restorative Justice (Hank Heijn, de weduwe van Gerrit Jan Heijn, zit in het comité van aanbeveling van de Nederlandse Stichting. Een interview met haar vind je in VHTH 1/2014). De Stichting heeft als doel ‘het waar mogelijk herstellen van relaties en schade vanuit het perspectief van slachtoffer, dader en samenleving’.
En verder wordt nog besproken: Therapeutische Jurisprudentie, Transformerende Mediation en Holistische Advocatuur. Mooi om te zien dat er iets gaande is in ‘rechtenland’.
Momenteel is er veel aandacht voor ‘vechtscheidingen’ en de invloed daarvan op kinderen. Stel je toch eens voor dat de advocatuur zou weigeren mee te werken aan verharding van het conflict tussen de ouders. Het kan niet anders dan dat dit de kinderen ten goede komt. Ook vanuit het perspectief van familieopstellingen is het overduidelijk dat kinderen lijden onder conflicten tussen de ouders. Ruzie tussen de ouders bij scheiding leidt meteen tot loyaliteitsproblemen bij de kinderen, want in hun hart zijn de ouders immers altijd samen.
Ben je een jurist en wil je meer ‘hart’ in het recht, dan is dit boek een mooie start om je daarop te oriënteren. Misschien brengt het je op ideeën. En het is ook nog in de aanbieding op dit moment!

Elisabeth Haich (1897-1994) was een in Boedapest geboren spirituele lerares. Na de oorlog vluchtte ze naar Zwitserland, waar zij samen met Selvarajan Yesudian de oudste yogaschool van Europa stichtte. Zij beweerde de egodood te zijn gestorven en verlicht te zijn, wat door haar volgelingen werd bevestigd met een verwijzing naar haar blik die dwars door je heen zou gaan en die de oneindigheid bevatte.
Inwijding is een roman waarvan de auteur zegt, dat het het levensverhaal is van haar goeroe. De biografische gegevens van de auteur komen echter wonderlijk overeen met die van haar hoofdpersoon. Maar echt belangrijk is dat natuurlijk niet, het gaat om de wezenlijke inhoud van het boek.
In het kort. De hoofdpersoon Esther is een zoeker die via allerlei wegen probeert om ‘thuis’ te komen. Uiteindelijk blijkt haar thuis het oude Egypte te zijn, waar zij de inwijding tot priesteres nastreeft. Haar oom de hogepriester Ptahhotep kan haar dat niet weigeren, hoewel hij haar er wel van probeert af te houden door op het gevaar te wijzen van inwijding zonder veel levenservaring, met name geen ervaring op het seksuele vlak. Want inwijding betekent bewust worden. Ieder is zich tot een bepaalde graad, die in overeenstemming is met de weerstandskracht van zijn zenuwen en lichaam, bewust. Bij een hoger bewustzijn moeten ook de weerstanden van de zenuwen en het lichaam worden opgevoerd. Uiteindelijk zodanig dat men de goddelijke toestand zonder schade in het lichaam kan verdragen.
‘Bij de inwijding worden alle negatieve krachten die zich bij de val manifesteerden door positieve krachten tot harmonie gebracht. De “schulden” zijn dan betaald. Als je de inwijding doorstaan hebt, begint dus voor jou een toestand zonder noodlot. Zolang je Gods wil openbaart, heb je geen persoonlijkheid, en dus ook geen eigen lot. Je bent dan vrij van de wet van actie en reactie. Als je je echter in je bewustzijn identificeert met je persoon, met je lichaam, schep je je opnieuw een rad van het lot en dan beginnen ook voor jou de ontelbare reïncarnaties.’
Een ingewijde die de kracht van de seksuele liefde niet kent, loopt het gevaar deze niet te kunnen beheersen, waardoor zij tot een lage graad van bewustzijn zal vervallen, lager dan bij de geboorte in het huidige lichaam. En dat is precies wat er gebeurt. Met als gevolg dat de tot priesteres ingewijde dochter van de farao weer vele levens moet leven om opnieuw een staat van hoger bewustzijn te bereiken. Wat uiteraard lukt, in haar leven als Esther.
Een interessant en boeiend boek vol wetenswaardigheden ook over o.a. de piramiden en de kosmische tijdperken. Maar waar het in wezen om gaat, is te bevatten wie wij werkelijk zijn.
Als slotakkoord staat dan ook op de allerlaatste verder blanco pagina: ‘Het zelf is het leven en de enige werkelijkheid, en wie in het zelf is ingewijd, wat eigenlijk wil zeggen dat hij zichzelf volledig heeft leren kennen, heeft alles en allen gelijkelijk lief want hij is één met hen.’

Het boek is opgebouwd uit wandelervaringen, verhalen, citaten en gedichten, oefeningen om wandelend te doen, alleen of samen, en met verrassende foto’s van Marja Trappenburg. Het geeft zin om naar buiten te gaan en te wandelen en dat met aandacht te doen.
Het formaat van het boek maakt dat je het gemakkelijk in je rugzak kunt meenemen. Je hoeft niet binnen te blijven zitten om het te lezen.
De oefeningen kunnen inzicht geven in hoe je over het leven in het algemeen en je eigen leven denkt, je werk, de keuzes die je maakt of niet, de dingen die je waardevol acht. Het sluit hiermee mooi aan bij Attitudinal Healing – het (h)erkennen van mijn denkpatronen.
Kortom, een heerlijk boek om te lezen, veelzijdig en inspirerend.

De Meesters van het Verre Oosten laat zich lezen als een vervolg en op sommige punten als een correctie op het Nieuwe Testament. Een voorbeeld daarvan (p. 485): ‘De vertaling van de Bijbel is onjuist waar hij zegt dat de mens geschapen is naar het beeld van God. Het ‘naar’ dient weggelaten te worden, zodat er staat ‘De mens IS het beeld van God’. En even verderop (p. 459): ‘Er mag geen onderscheid gemaakt worden tussen de universele mens en de individuele mens. Zo’n onderscheid kan evenmin gemaakt worden als u onderscheid kunt maken tussen de omtrek en het centrum van een bol. … Men kan de mens niet verdelen. De mens is Een, Een met God. Ik en mijn Vader zijn een, was Jezus waarachtige verklaring en Hij trok deze verder door toen Hij zei: “Wanneer u bidt, bid tot de Christus van God, beschouw uzelf als de Christus”’.
Dat is heel iets anders dan het Christelijke geloof uit mijn jeugd. Waartoe dat leidt, laat vooral deel 1 van dit boek zien. De Meesters uit het Verre Oosten, die de schrijver met zijn groep ontmoet, hebben dit Goddelijk bewustzijn in hoge mate in zichzelf gerealiseerd. Petrus wilde in het Nieuwe Testament Jezus volgen, die over het water liep. Petrus faalde, omdat hij door angst bevangen werd. Deze Meesters uit het Verre Oosten lopen over water. Een van hen verklaart dit simpel: ‘Alleen wanneer ik me volledig van het uiterlijke bevrijd, en het werkelijke, het IK BEN, laat spreken en werken, en de grote Liefde van God tot uitdrukking laat komen, kan ik de dingen doen die u hebt gezien. Wanneer u de liefde van God door u heen laat stromen naar alle dingen, is er niets wat angst voor u heeft en kan geen kwaad u overkomen’ (p. 14 en 15). ‘Het is de grote opgave voor elke ziel om het persoonlijk gezichtspunt tot zo’n hoog niveau van bewustzijn te verheffen, dat het een wordt met het geheel’ (p. 37). De Meesters bewijzen dat al deze dingen die Jezus deed en die wij wonderen noemen, behoren tot het vaste patroon van hun dagelijks leven, wat zich in alle stilte afspeelt en waarover zij geen enkele ophef maken.
Het aantrekkelijke van dit boek is dat het niet alleen leerstellig, maar ook verhalend is. Je maakt alle mogelijke wonderen mee, het zijn illustraties, die je nodig hebt om je een beetje in deze wereld te kunnen verplaatsen en om die ene fundamentele wet waarom alles draait bij je binnen te laten komen. ‘Begin met de gedachte dat u het Zelf bent dat u innerlijk graag wilt zijn en wijd u zozeer aan dat Zelf zijn dat u al het andere vergeet. … Uiterlijke motieven geven aanleiding tot het idee dat er twee tegengestelde geesten zijn. … De geest is een Eenheid en treedt op als Eenheid, en wat tweeledig denken lijkt is enkel tweeledigheid in ideeën, waarbij het ene stel ideeën zich ontwikkeld heeft uit uiterlijke indrukken, en het andere zijn oorsprong vindt in de natuurlijke staat van de geest. … Iedereen kan dit leven van de Meesters leiden, als hij zijn banden met instituties en religies en rassen en naties los wil laten en zijn band met het Universum wil accepteren’(p. 522 en 523).
Dit boek is meer dan een leesboek. Het nodigt uit tot directe toepassing in het eigen leven. Het is geen geheime leer, integendeel, deze fundamentele wet dient te worden uitgedragen. Maar wie er niet aan toe is, zal het boek vast en zeker naast zich neerleggen. Het op het oog praktische devies, dat iedereen op zijn tijd te horen krijgt, om met twee benen op de grond te blijven staan, schept volgens dit boek volkomen onnodige en zelf opgelegde beperkingen.

Het sjamanisme gaat ervan uit dat er naast de fysieke wereld nog andere werelden bestaan, die elkaar overlappen. Deze realiteiten kunnen naar keuze worden betreden, en op zekere hoogte doet iedereen dat ook spontaan ’s nachts tijdens het dromen. Een deel van het werk van sjamanen bestaat uit het contact leggen met bewoners van de niet-fysieke werkelijkheid. ‘Tijdens de reizen door de andere werelden zoeken sjamanen naar informatie over en het ontstaan en genezen van ziektes, en ze proberen oorzaak en oplossing van alle mogelijke problemen te vinden.’ De sjamaan werkt daarbij samen met enkele vaste vertrouwde helpers, meestal dieren en/of voorouders, waarmee hij in trance contact kan leggen. Zo’n trance wordt opgeroepen door het monotoon, ritmisch met een stok op een platte trommel te slaan of het gebruik van een ratel.
Van Kampenhout weet boeiend over zijn eigen praktijk als sjamaan te vertellen, waarbij hij ingaat op alle aspecten ervan. Het belangrijkste blijft echter genezing. ‘Er wordt een verbinding gemaakt tussen iemand die genezing zoekt en een kracht die een goede invloed kan hebben. Je kunt bij elk sjamanistisch ritueel, op elk moment, op deze basisstructuur terugvallen.’

Chopra beschrijft dat hij gefascineerd raakte door de verwarrende toestand waarin zieners zichzelf geplaatst zien. God rukte ze uit hun gemakkelijke dagelijkse leven en leidde ze ergens heen. Dat kon zo maar hun doodvonnis betekenen, maar het ervaren van het goddelijke was ook iets extatisch. De hoofdpersonen uit zijn boek vormen een bijzondere groep personen. ‘Ik heb altijd bij dat wonderlijke zooitje willen horen,’ zegt Chopra, ‘en op de volgende bladzijden ga ik me inbeelden dat ik één van hen ben.’
In het boek lijkt het alsof God zich ontwikkelt, maar wat zich eigenlijk ontwikkelt is het menselijk begrip over God. De straffende en jaloerse God uit het Oude Testament is een oudere God dan de Vader in de hemel van Jezus. Socrates zoekt de oplossing niet meer in een autoriteit buiten zichzelf, maar in een veranderend persoonlijk bewustzijn (‘Ken Uzelf’). Bij Paulus is er geen onderhandelende God meer, die goed gedrag beloont en slecht gedrag straft, maar komt de goddelijke liefde als genade, zij hoeft niet meer te worden verdiend. De rode draad in het Oosten is bewustzijn, een religieus persoon probeert aan pijn en ellende te ontsnappen door een hogere realiteit te ontdekken, die pijn en ellende achterlaat en ze onbelangrijk maakt. Twaalf eeuwen geleden verklaarde Shankara dat we ons hele leven bezig zijn met het niet-begrijpen van de werkelijkheid; wat we voor echt houden is een droom waaruit we moeten ontwaken. We zijn vergeten dat we zelf krachtige scheppers zijn. God is een soort oneindig potentieel dat kan scheppen, sturen, controleren en alles wat bestaat tot bloei brengen. De vader van Rumi leert hem, dat zijn ziel zich met God wil verenigen, niet na zijn dood, maar nu, op ditzelfde moment. Zijn leermeester Shams onderricht hem, dat elke ziel perfect is, maar dat het lijkt alsof de ruiten waardoor we kijken besmeurd zijn. Zonde zit in Gods plannen besloten, zegt Juliana van Norwich, we worden door elk teken, door alles wat ons overkomt, naar liefde geleid. Dat is waarom alles goed komt. Pijn komt en gaat. We zondigen vandaag en vergeten morgen. Wat altijd blijft bestaan is liefde. Ook Giordano Bruno verlangt naar de dag waarop hij een zal zijn met God, niets anders doet ertoe. Als alles door God is gemaakt, dan is God in alles aanwezig. We kunnen het oneindige niet begrenzen. Daarom is God in elk schepsel aanwezig, in elke boom en elke heuvel en in ieder mens. Waarom zien we God niet in onszelf? Omdat het licht is weggedrukt door onwetendheid en dwaling. Het Goddelijke Licht is altijd in de mens aanwezig en presenteert zichzelf aan de zintuigen en het begrip, maar de mens verwerpt het. Het christendom heeft zich afgevraagd wat God in ons betekent. Anne Hutchinson vat het zo op, dat de Heilige Geest in iedereen aanwezig is. Baäl Sjem Tov laat weten: ik wil mijzelf verlaten en gaan waar God is.
Terugkijkend naar de visionairs in dit boek blijken er vier paden te zijn om een hogere werkelijkheid te bereiken: het pad van devotie, het pad van begrip (het pad van begrip is het smalste), het pad van dienstbaarheid en het pad van meditatie. Devotie brengt een gevoel van vreugde, begrip begint met een glimp inzicht, dienstbaarheid start met een daad van nederigheid, in de schijnbare leegte van meditatie is het begin van alles besloten.

Het zijn checkpunten aan de hand waarvan je kunt nagaan hoezeer je gehecht bent aan je eigen zienswijze en in welke mate je openstaat voor andere meningen en mogelijkheden. Naarmate het niveau van gehechtheid toeneemt, blijkt je identiteit – ‘wie ik ben’ – meer rechtstreeks verweven met kennis, dus met ‘wat ik weet’.
Ruiz jr. legt de checkpunten aldus uit. Op het eerste niveau ben ik een levend wezen los van alle kennis. Op niveau twee gebruik ik kennis als instrument om me in het leven te verbinden met mijn voorkeuren. Op niveau drie identificeer ik mezelf met mijn kennis, al gebruik ik die om de wereld te zien en te begrijpen. Op niveau vier legt mijn identiteit, in de vorm van mijn kennis, me regels en richtlijnen op voor mijn manier van leven. Op niveau vijf beheerst mijn kennis alles wat ik doe: ik ben een fanaticus geworden.
Onze zienswijze creëert onze werkelijkheid. Als we vastzitten in onze overtuigingen stagneert onze werkelijkheid – die wordt dan rigide en onderdrukkend. We zijn vastgelopen in onze gehechtheden doordat we ons vermogen andere keuzes te maken – vrij van vooroordeel – hebben verloren.
Het probleem is volgens de auteur dat we leven vanuit de beperkingen die we onszelf opleggen: we zien volmaaktheid voor onvolmaaktheid aan! Fouten en tekortkomingen vloeien voort uit onze eigen ideeën en overtuigingen. Om volmaaktheid te herkennen – dus de wereld en onszelf te zien zoals we zijn – moeten we ons bewust worden van onze ideeën en overtuigingen en die – al is het maar even – loslaten om buiten dat denkkader te kunnen kijken. Soms is leren vooral afleren.
Onze relatie tot kennis is onmisbaar: het stelt ons in staat het leven aan te gaan zoals het is; we kunnen echter met onze rede keuzes maken wanneer we het onderscheid tussen werkelijkheid en vertekening zien. In de Tolteekse traditie wordt dan gesproken van een heldere spiegel. Naarmate overtuigingen bij ons vast komen te zitten, raakt de spiegel beslagen. Dat is de valkuil, waarvoor dit boek ons waarschuwt. Het wijst ook de weg terug, waarbij de vijf Tolteekse inzichten imponeren: 1. wees onberispelijk in je woorden; 2. vat niets persoonlijk op; 3. ga niet uit van veronderstellingen; 4. doe altijd je best; 5. wees kritisch, maar leer te luisteren.
Het boek is allerminst abstract geschreven, het betoog is met veel voorbeelden geïllustreerd, die wat ik hierboven kort heb samengevat in een boeiend perspectief zetten. Warm aanbevolen voor ieder, die zijn of haar persoonlijk functioneren eens fundamenteel onder de loep wil nemen!

En wat een nieuwe kijk reikt hij me aan over ontspanning: ‘door ontspanning word je vloeibaarder. Hiermee bied je het gevoelslichaam de ruimte om aansluiting te vinden met een andere dimensie: presentie !’
Op de bijgeleverde CD worden de oefeningen voorgelezen. In dit boek mis ik de ruimte het niet te weten – niet te hoeven en kunnen weten wat de bedoeling is van mijn leven.
Voor het eerst sinds ik met de Cursus bezig ben, mis ik de Heilige Geest!

In de vierde en laatste fase krijgt zijn project Wereldethos steeds meer gestalte. We zijn dan aangekomen in de jaren negentig van de vorige eeuw. In dat laatste project spelen zaken als ethisch verantwoorde politiek en economie. Hij doet daarbij onderzoek naar de mogelijkheden van een wereldwijde toenadering op basis van een aantal gemeenschappelijke kernwaarden. Zijn belangstelling verbreedt zich dus van religieuze en theologische kwesties naar de vormgeving van een meer rechtvaardige wereld.
Gevolg van deze indeling is dat een bloemlezing ontstaat, waarbij onderling nogal verschillende onderwerpen aan bod komen, die – afhankelijk van de belangstelling van de lezer – meer of minder boeien. Hierna volgt dan ook een persoonlijke keuze. Mijn oog viel onmiddellijk op het schitterende in memoriam dat Küng schreef bij gelegenheid van het overlijden van paus Johannes XXIII in juni 1963. Daarin omschrijft hij Johannes als iemand die er niet voor zichzelf is maar voor anderen, een paus die niets voelt voor doctrine en onfeilbaarheid. ‘Nee,’ zei Johannes ooit, ‘ik ben niet onfeilbaar. De paus is alleen onfeilbaar als hij ex cathedra spreekt. Ik zal echter nooit ex cathedra spreken’. Tijdens het concilie vindt hij het ongewenst, dat vertegenwoordigers van andere christelijke godsdiensten ontbreken. Als hij hen in het Vaticaan ontvangt, wil hij niet op de pauselijke troon zitten. Hij laat een stoel brengen en gaat eenvoudig tussen hen in zitten met de woorden: ‘Voor jullie ben ik niet de opvolger van Petrus’. Door zijn houding zorgt hij ervoor, dat het klimaat in de kerk beslissend kan veranderen. Die hoop koesteren we nu ook voorzichtig bij de huidige paus Franciscus.
Even geboeid heb ik het daarop volgende hoofdstuk gelezen met als titel ‘Waarom ik in de kerk blijf’. Als iemand zich kritisch over het feilen van de kerk uitlaat, dan is het wel Küng. Hij heeft geen goed woord over voor het afgedwongen celibaat, voor het klerikalisme in de kerk, voor de verboden rond gemengde huwelijken, geboorteregeling en echtscheiding. Hij blijft echter lid van de geloofsgemeenschap en hij piekert er niet over om de kerk met het bestuurlijk apparaat te vereenzelvigen. Hij wil noch de kerk de rug toekeren noch de democratie, die op haar eigen manier niet minder misbruikt wordt: ‘Ik houd van deze kerk – zoals ze is en zoals ze zou kunnen zijn. De zaak van Jezus Christus zal sterker blijken dan alle flauwekul die in en met de kerk wordt uitgehaald’.
Een prachtig hoofdstuk is ook ‘God en het lijden’ aan de hand van het oudtestamentische boek Job. Küng concludeert, dat we het raadsel van het leven en het kwaad niet met de sleutels van de rede moeten proberen open te breken. We moeten niet achter het geheimenis van het raadsbesluit en het wereldplan van God trachten te komen. ‘Het geloof doet ons wandelen over het water van het lijden en pakt vol vertrouwen de hand vast, die zich over de afgrond van het lijden en het kwaad heen naar de mens uitstrekt.’ Mooier kun je het na twee wereldoorlogen niet zeggen.
In het hoofdstuk ‘Jezus – het conflict’ gaat Küng diep in op de betekenis van het leven van Jezus Christus. Wie van mening is dat alle godsdiensten en hun stichters gelijk zijn, moet hun dood maar eens vergelijken. Hij zal de verschillen zien: Mozes, Boeddha, Confucius – ze stierven allen op hoge leeftijd, ondanks alle teleurstellingen succesvol, te midden van hun leerlingen en aanhangers. Jezus, die in tegenstelling tot de andere stichters van onbeduidende afkomst was, sterft op de meest afgrijselijke en ondoorgrondelijke wijze die mensen hebben kunnen bedenken. Küng laat vervolgens overtuigend zien hoe het gewelddadig einde van Jezus lag in de lijn van zijn verkondiging en zijn handelen.
Volgens Küng is christen degene die zich probeert op deze Jezus Christus te oriënteren bij zijn of haar persoonlijke levensweg. Niets meer en niets minder.
Hans Küng, geboren in 1928, is priester en een befaamd theoloog. Dit boek is verschenen bij gelegenheid van zijn 85e verjaardag. Uit zijn omvangrijk oeuvre hebben zijn leerlingen Hermann Häring en Stephan Schlensog een selectie gemaakt, waarbij zij zijn werkzame leven hebben ingedeeld in vier fasen.
In de eerste fase houdt Küng zich bezig met een visie op een zich structureel vernieuwende en oecumenisch verzoenende katholieke kerk: de fase van het Tweede Vaticaans Concilie onder paus Johannes XXIII. In de periode daarna van 1970 tot 1980 richt hij zich op de centrale christelijke geloofsvragen. In 1979 ervaart Hans Küng aan den lijve de inquisitie van paus Johannes Paulus II, maar behoudt ondanks intrekking van zijn katholieke leerbevoegdheid leerstoel en instituut door beide buiten de katholieke faculteit van Tübingen te plaatsen. Na deze oorlogsverklaring door Rome verschuift zijn belangstelling naar de wereldwijde oecumene. In de vierde en laatste fase krijgt zijn project Wereldethos steeds meer gestalte. We zijn dan aangekomen in de jaren negentig van de vorige eeuw. In dat laatste project spelen zaken als ethisch verantwoorde politiek en economie. Hij doet daarbij onderzoek naar de mogelijkheden van een wereldwijde toenadering op basis van een aantal gemeenschappelijke kernwaarden. Zijn belangstelling verbreedt zich dus van religieuze en theologische kwesties naar de vormgeving van een meer rechtvaardige wereld.
Gevolg van deze indeling is dat een bloemlezing ontstaat, waarbij onderling nogal verschillende onderwerpen aan bod komen, die – afhankelijk van de belangstelling van de lezer – meer of minder boeien. Hierna volgt dan ook een persoonlijke keuze. Mijn oog viel onmiddellijk op het schitterende in memoriam dat Küng schreef bij gelegenheid van het overlijden van paus Johannes XXIII in juni 1963. Daarin omschrijft hij Johannes als iemand die er niet voor zichzelf is maar voor anderen, een paus die niets voelt voor doctrine en onfeilbaarheid. ‘Nee,’ zei Johannes ooit, ‘ik ben niet onfeilbaar. De paus is alleen onfeilbaar als hij ex cathedra spreekt. Ik zal echter nooit ex cathedra spreken’. Tijdens het concilie vindt hij het ongewenst, dat vertegenwoordigers van andere christelijke godsdiensten ontbreken. Als hij hen in het Vaticaan ontvangt, wil hij niet op de pauselijke troon zitten. Hij laat een stoel brengen en gaat eenvoudig tussen hen in zitten met de woorden: ‘Voor jullie ben ik niet de opvolger van Petrus’. Door zijn houding zorgt hij ervoor, dat het klimaat in de kerk beslissend kan veranderen. Die hoop koesteren we nu ook voorzichtig bij de huidige paus Franciscus.
Even geboeid heb ik het daarop volgende hoofdstuk gelezen met als titel ‘Waarom ik in de kerk blijf’. Als iemand zich kritisch over het feilen van de kerk uitlaat, dan is het wel Küng. Hij heeft geen goed woord over voor het afgedwongen celibaat, voor het klerikalisme in de kerk, voor de verboden rond gemengde huwelijken, geboorteregeling en echtscheiding. Hij blijft echter lid van de geloofsgemeenschap en hij piekert er niet over om de kerk met het bestuurlijk apparaat te vereenzelvigen. Hij wil noch de kerk de rug toekeren noch de democratie, die op haar eigen manier niet minder misbruikt wordt: ‘Ik houd van deze kerk – zoals ze is en zoals ze zou kunnen zijn. De zaak van Jezus Christus zal sterker blijken dan alle flauwekul die in en met de kerk wordt uitgehaald’.
Een prachtig hoofdstuk is ook ‘God en het lijden’ aan de hand van het oudtestamentische boek Job. Küng concludeert, dat we het raadsel van het leven en het kwaad niet met de sleutels van de rede moeten proberen open te breken. We moeten niet achter het geheimenis van het raadsbesluit en het wereldplan van God trachten te komen. ‘Het geloof doet ons wandelen over het water van het lijden en pakt vol vertrouwen de hand vast, die zich over de afgrond van het lijden en het kwaad heen naar de mens uitstrekt.’ Mooier kun je het na twee wereldoorlogen niet zeggen.
In het hoofdstuk ‘Jezus – het conflict’ gaat Küng diep in op de betekenis van het leven van Jezus Christus. Wie van mening is dat alle godsdiensten en hun stichters gelijk zijn, moet hun dood maar eens vergelijken. Hij zal de verschillen zien: Mozes, Boeddha, Confucius – ze stierven allen op hoge leeftijd, ondanks alle teleurstellingen succesvol, te midden van hun leerlingen en aanhangers. Jezus, die in tegenstelling tot de andere stichters van onbeduidende afkomst was, sterft op de meest afgrijselijke en ondoorgrondelijke wijze die mensen hebben kunnen bedenken. Küng laat vervolgens overtuigend zien hoe het gewelddadig einde van Jezus lag in de lijn van zijn verkondiging en zijn handelen.
Volgens Küng is christen degene die zich probeert op deze Jezus Christus te oriënteren bij zijn of haar persoonlijke levensweg. Niets meer en niets minder.

Krishnamurti’s helderheid leidde ertoe dat hij in 1929 de Orde ophief omdat hij vond dat geen enkel uiterlijk gezag voor een innerlijke ontwikkeling kan zorgen. Hij zegt dat als volgt: ‘Omdat waarheid onbegrensd, absoluut en onbenaderbaar is, langs welke weg ook, is ze niet te organiseren en er moeten dan ook geen organisaties worden gevormd om mensen, vrijwillig of onder dwang, in een bepaalde richting te leiden. Als je dat doet, wordt het een geloofsovertuiging, een sekte, een godsdienst, die aan anderen wordt opgelegd. Niemand van buitenaf kan ons vrijmaken.’
Deel II bevat prachtige fragmenten van zijn toespraken, discussies en dagboeknotities.
Een radicale benadering zoals we ook uit Een Cursus in Wonderen kennen. ‘Alleen als je zonder een bepaald idee, zonder te denken luistert, sta je rechtstreeks met iemand in verbinding.’ ‘Waarom heeft iemand een goeroe nodig? Weet die meer dan jij? … Je moet er zelf op uit gaan, je moet de reis alleen ondernemen en op die reis moet je je eigen leraar en leerling zijn.’ ‘Om een einde te maken aan de oorlog in de uiterlijke wereld, moet je beginnen een einde te maken aan de oorlog in jezelf.’
Ik kan doorgaan met dit soort prachtige citaten waar het hart van opengaat en een stille ruimte zich ontvouwt. Dat doe ik hier niet. Als het u aanspreekt, zelf lezen dit boek.
O ja .., de DVD. Daarop is de eerste van twee toespraken te zien die Krishnamurtie in 1985 in Washington gaf. Een heldere, broze man van 90 jaar op een immens podium, zonder enige opsmuk, met een uiterst radicale boodschap. Dat zal mensen die van het gedachtegoed van ECIW houden beslist aanspreken.

Maar er wordt allereerst uitleg gegeven over balans. Hadden mannen vroeger de touwtjes in handen, daar is door o.a. de feministische golf verandering in gekomen. En terecht. Maar misschien zijn we in ons enthousiasme het doel ietwat voorbijgeschoten en zijn we iets teveel naar de tegenpool overgeheld. En hebben we meer mannelijke kwaliteiten ontwikkeld dan goed voor ons is. Hebben onze moeders en grootmoeders ons deze vrijheid gebracht, wij kunnen nu zorgen dat de balans weer hersteld gaat worden. Want pas als onze vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten in balans zijn, zijn wij zelf in balans. En dat is natuurlijk de voorwaarde om tot een liefdevolle relatie te komen.
Dan, beginnend met uitleg over je imprint, je paspoort met conditioneringen die je gedrag bepalen en ontstaan in de eerste levensjaren, volgen de andere hoofdstukken. Managen van je gedachten, omdat deze gevoelens creëren die weer tot gedrag leiden. Waarom je nu juist niet moet proberen om je partner te veranderen, omdat dit vooral veel energie kost en niet tot resultaat leidt. Bindingsangst en verlatingsangst, een eeneiige tweeling. De kunst van het communiceren, de invloed van woorden, intonatie en lichaamstaal. Over samenwonen. Je schoonmoeder. Seks. Kinderen. Overspel. Het lef je over te durven geven en te vergeven. Het opladen van de batterij en de kracht van vrouwenenergie. Inzichtelijk wordt gemaakt hoe patronen ontstaan en wat je kunt doen of laten om deze te doorbreken. Er worden voorbeelden gegeven en ook oefeningen die allemaal als doel hebben de balans in jezelf te herstellen.
‘Zeggen dat je niemand hebt om je liefde mee te delen, is gewoon een goedkope smoes om niet in beweging te komen. Deel, en je zult merken dat de energie gaat stromen. Om lief te hebben, heb je geen ander nodig. Heb gewoon lief. Want liefde heelt. Hoeveel pijn, misverstanden of miscommunicatie er ook zijn, als je met liefde reageert, zal de ander uiteindelijk wel volgen.’

Het boek is opgezet in de vorm van een stappenplan, verdeeld in drie fases, zes stadia en 12 stappen. Aan de hand van deze indeling word je als lezer bij de hand genomen om je bewust te worden van de mechanismes die je kunnen belemmeren, te genezen van in het verleden opgelopen angst en pijn. En om vervolgens afstand te kunnen doen van het valse ik en de overlevingsstrategieën, die zijn ontwikkeld en gecultiveerd om deze angst en pijn het hoofd te bieden, maar die een daadwerkelijk contact met je diepste zelf in de weg staan. In de derde fase biedt hij handvatten om uiteindelijk autonoom en vrij van angst in het leven te kunnen staan, waarbij je leeft vanuit je hart. Daarmee bedoelt hij: voelen wat er gevoeld wil worden en het accepteren daarvan, met mildheid en liefde voor jezelf en voor anderen. Kom in contact met de stilte in jezelf, vertrouw op je innerlijke wijsheid en intuïtie en koester het aandacht vragend kind in jezelf. Sleutelwoorden daarbij zijn liefde en vergeving.
Voor mensen die al langer bezig zijn met het spirituele proces van bewustwording en zelfonderzoek zullen veel van de zaken die aan de orde komen bekend in de oren klinken. Wie voor het eerst in aanraking komt met deze zaken zal mogelijk soms wat overdonderd worden door de in het boek neergelegde stellingen en aannames, maar zal er zeker door worden aangezet tot nadenken. Niet in de laatste plaats omdat elk hoofdstuk afsluit met een aantal vragen, die je uitnodigen stil te staan bij je eigen gedachten en gevoelens over hetgeen je zojuist gelezen hebt. Kenmerkend is verder de heldere stijl waarin het boek is geschreven, met aandacht voor de realiteit van alledag waar iedereen onvermijdelijk mee te maken heeft en zonder valse illusies te creëren.
Kortom, geen zwaar theoretisch leerboek, maar een praktische gids die ook gebruikt kan worden als leidraad voor groepsbijeenkomsten en daartoe ook uitdrukkelijk uitnodigt.

Het stempel ‘blasfemie’ dat regelmatig door kerkelijke en/of religieuze vertegenwoordigers wordt uitgedeeld naar aanleiding van diezelfde speelfilms en muziek krijgt royaal aandacht. ‘Elke hervormingsbeweging werd vroeger of later beticht van blasfemie,’ stelt Ganzevoort.
En hij herinnert ons eraan dat theologen:
• Er niet zijn om mensen te vertellen wat ze wel/niet moeten geloven.
• Geen speciale kennis hebben waardoor hun mening dichter bij de waarheid komt dan die van anderen.
• Geen religieuze autoriteit hebben waardoor gelovigen hen moeten volgen.
Wat ze wel hebben, of zouden moeten hebben, is ‘verstand van de veelkleurige, tegenstrijdige, verwarrende lappendeken van hoe mensen spreken over “God”’. En dat is Ganzevoorts uitnodiging aan theologen in het algemeen. ‘Als we oude begrippen uit hun strikt religieuze tradities losmaken, ontdoen van waarheidsclaims en bevrijden uit het kerkelijke jargon, kunnen ze opnieuw vruchtbaar worden.’
Mijn interesse heeft Ganzevoort in elk geval weten te wekken!

Glaudemans geeft een beschrijving van wat de ziel na de dood te wachten staat en te doen heeft. Bijvoorbeeld: In de tweede Lichtsfeer gaat het om het niveau van openbaring en kennis. Daar hebben we te maken met zielegroepen en tempels. In de Tempels van Waarheid en Wijsheid kan een ziel zich laven aan lessen van onder andere Christus, Krishna, Thoth en andere meesters. Er zijn ook Ateliers van Universele Schoonheid, Werkplaatsen van Universele Wetenschap met elk hun eigen invulling.
De woorden die Glaudemans gebruikt zijn zacht van toon, mild en gericht op hemelse waarheid. Wat dat betreft is het aangenaam lezen. Waar onrust over kan ontstaan is het stukje over zelfdoding. Daarover werden bij een lezing van Glaudemans in Limburg al vragen gesteld. Alhoewel hij antwoordt dat degene die zelfdoding doet veel hulp krijgt aan gene zijde en nooit veroordeeld wordt, zegt Glaudemans ook dat zelfdoding niet zonder consequenties is. Iemand vervult de afspraken niet die hij met andere zielen heeft gemaakt voor het leven op aarde. En ook nabestaanden moeten hun levensvervulling via andere banen leiden.
Mijn neiging is dan te zeggen: Is het waar dat dit niet in het scenario van die persoon zat? Kun je dat absoluut zeker weten? Maakt de kosmos, in de vorm van een mens, hier een fout?
Wetend dat Glaudemans de eindredacteur van Een Cursus in Wonderen is, heb ik me ook in zekere zin verbaasd over het boek. Een Cursus in Wonderen herinnert ons eraan dat de wereld een illusie is, niet bestaat in de vorm zoals wij vaak denken, er alleen een Nu is, tijd niet bestaat en in eenheid geen onderscheid is. En nu geeft hij in het Boek van het eeuwige leven een gedetailleerde beschrijving van verschillende sferen en de door de ziel af te leggen paden na het aardse leven.
Wat nu, zou de gedachte kunnen zijn. Kunnen we het op een andere manier bekijken? Als we het boek in het licht van het gedachtegoed van ECIW zien, dan weten we dat we de tekst niet letterlijk moeten nemen. Eerder als een soort richtingaanwijzer, zoals de Cursus dat doet met het concept ‘juiste gerichtheid van denken’ en ‘onjuiste of ego-gerichte manier van denken’. Mijn idee: Neem Glaudemans woorden eerder als een vriendelijke hint in een richting die, als het over essentie gaat, met geen woorden te beschrijven is.

Op 2 oktober j.l. verscheen in Nederland het boek van Mayke Calis en Herm Kisjes met ook zo’n aangrijpende titel Socialbesitas; sociale media: van vertier tot verslaving. Het gebruik van sociale media leidt bij de jeugd tot het voortdurend checken van de telefoon om vooral niets te missen van Facebook, Twitter, LinkedIn, Whatsapp. Wie hiervan nog niet overtuigd is, hoeft slechts rond te kijken op de perrons van de NS en in de treinen.
De problematiek blijkt echter nog veel omvangrijker te zijn. Spitzer waarschuwt tegen het oppervlakkige, ondiepe leren (via de computer), het verdwijnen van de vaardigheid van het schrift, het niet meer gebruiken van het eigen geheugen (alles wordt toch opgeslagen in de cloud), het ontbreken van persoonlijk contact door het gebruik van sociale netwerken, de wijze waarop weerloze baby’s en kleuters worden verleid door allerhande digitale reclame, de verslavende werking van digitale games, die soms zeer gewelddadig zijn, de digitale stress, de verruwing van omgangsvormen als gevolg van het al te gemakkelijk gebruik van mails, de slapeloosheid en depressie, die regelmatig volgen op overmatig gebruik van digitale media.
Waarom gebeurt er niets, vraagt Spitzer zich af. Hij merkt terecht op, dat het voor iedereen steeds moeilijker wordt om duidelijk te zien wat digitale media aanrichten, juist omdat ze ons van vroeg tot laat en van de wieg tot het graf ondersneeuwen. Hij doet een oproep om de nadelige gevolgen van digitale media op scholen, gezondheid en samenleving in te dammen.
Hoe? Zelf beveelt hij een actief leven aan tegenover het passief ondergaan van digitale media en games. Meer zelfbeheersing door muziek en sport, het activeren van de hersens in plaats van hersenafbraak. Een fenomeen als tweetalige ontwikkeling, dat een groot beroep doet op de hersenen, blijkt bijvoorbeeld dementie uit te stellen. En verder doet hij veel algemene aansporingen als: eet gezond, beweeg dagelijks een half uur, leef met bewuste aandacht in het hier en nu, maak haalbare plannen, help anderen, wees ervan overtuigd dat geld alleen niet gelukkig maakt, luister af en toe bewust naar muziek, zing, glimlach, wees actief en overwin obstakels, houd het leven zo eenvoudig mogelijk, breng tijd door in de vrije natuur en last but not least: mijd als het enigszins mogelijk is digitale media.

De Amerikaanse auteur heeft in dit verband de moed om te vertellen over een verschrikkelijk ongeluk, dat zijn leven danig beïnvloed heeft. ‘Ik was zeventien en had pas leren autorijden. Ik bracht mijn moeder naar het ziekenhuis waar ze een afspraak had. Toen ik probeerde een langzaam rijdende auto voor me te passeren verloor ik de macht over het stuur en botsten we frontaal op een bestelauto. Mijn moeder kwam om het leven.’
Terug naar de biecht. Pas na de bekentenis kan sprake zijn van opluchting. Het probleem dat we verborgen hielden is aan het licht gebracht, waardoor het ons niet meer kan kwellen. Ook pas dan kunnen wij onze levenswijze hernieuwen. Daar gaat het zevende en laatste hoofdstuk over, waarbij de schrijver grote waarde hecht aan een vast voornemen tot verbetering en (het goede) te doen wat voor de hand ligt.
De biecht en met name de kinderbiecht is in een tijd van ge- en verboden zeer besmet geraakt. De biecht is daarbij in het verleden ook lange tijd een controlemiddel geweest van een machtige Rooms katholieke kerk, waarbij aflaten te koop waren. Met het badwater is inmiddels ook het kind weggegooid. Tegenwoordig wordt door de gelovige niet of nauwelijks meer gebiecht. Therapie is daarentegen de nieuwe biecht geworden.
Onmisbaar in het wezen van de biecht is de oefening in zelfreflectie. Dat is ook de diepere betekenis van dit boek. Het bevat ter oefening een zevental suggesties, waarbij de oosterse Metta Bhavana, de cultivering van liefdevolle vriendelijkheid, mij het meeste aansprak.

Karma en reïncarnatie brengen met zich mee, dat iedere ziel in een cyclus ervaringen opdoet op aarde. Karma maakt voor de persoon leer- en ontwikkelpunten zichtbaar. Voor elk nieuw leven wordt een levensplan opgemaakt. De ziel kiest een hierbij passende persoonlijkheid, een specifieke geboortesituatie en ervaringen die op het pad zullen komen. Het levensplan omvat alle keuzes, die de ziel in verbondenheid met het hoger ik heeft gemaakt voorafgaand aan de reïncarnatie. Dat doel bepaalt de richting en de bestemming van de reis. Het in meer algemene termen gestelde doel van het leven op aarde is het overstijgen van polariteiten en dualiteiten door het hart te openen naar onvoorwaardelijke liefde en mededogen.
De ziel doorloopt verschillende stadia. Onderscheid wordt gemaakt tussen de ziel als zuigeling, de ziel als baby, de jonge ziel, de volwassen ziel en de oude ziel Veel werk wordt in het boek gemaakt van de diverse persoonlijkheidsaspecten en -kenmerken. Op de pagina’s 48 en 49 staat een schematisch overzicht van alle bouwstenen, met 42 componenten, waaruit je persoonlijkheidsprofiel kan zijn samengesteld. In dat schema zijn een zevental rollen opgenomen, die je dominante manier van zijn bepalen en die, met een verwijzing naar Jung, zijn beschreven als zeven menselijke energetische archetypen: dienaar, bruggenbouwer, creator, wereldwijze, strijder, koninklijke en ontwikkelde. Volgens de auteurs geeft het kennen van je rol de mogelijkheid om je leven zo waardevol en zinvol mogelijk te maken. Ken je de essentie van wie je bent dan leidt dat tot een hogere acceptatie en een succesvollere invulling van je leven.
De kern van datgene wat Michael wil doorgeven, is het universele gegeven dat je pas anderen kunt accepteren als je eerst jezelf hebt leren accepteren en dat je door dit boek bij jezelf kunt nagaan wie je bent en hoe je met anderen in de wereld omgaat.
Om profijt van het boek te hebben moet je niet a priori het daar ontwikkelde mensbeeld afwijzen. Het boek is verder sterk schematisch ingedeeld, het vergt nogal wat concentratie om alle profielen, aspecten en kenmerken te doorgronden. Het eenvoudigst en meest doelmatig is inderdaad om het eigen persoonlijkheidsprofiel met de daarbij behorende kenmerken te ontdekken en vanuit die herkenning aan de slag te gaan.

De oorspronkelijke gnostici waren spiritueel en esoterisch gericht, waarbij de gnosis aan het begin van onze jaartelling naast Griekse ook sterke joodse en christelijke wortels heeft. In het vroege christendom speelt de gnosis nog een belangrijke rol in de kerk en ontstonden naast dogmatische invulling ook meer gnostische evangeliën. Valentinus, die aan het begin van de tweede eeuw in Alexandrië en Rome leefde en bijna tot paus werd gekozen, was de belangrijkste vertegenwoordiger van die gnostische stroming in de vroege kerk. Vrij kort daarop begon men het christelijk geloof echter anti-gnostisch uit te leggen en werd er een apostolische geloofsbelijdenis opgesteld. Toen in de vierde eeuw onder Constantijn de Grote het christendom staatsgodsdienst werd, was het met de gnostici gedaan. De gnostiek werd als ketterij verworpen en bestreden, met de katharen van de 12e en 13e eeuw als laatste georganiseerde gnostische beweging. Dat betekent niet dat Gnosis sindsdien is verdwenen. Allerlei bewegingen, zoals die van theosofen, antroposofen, rozenkruizers en soefies, zijn er schatplichtig aan. Het is dan ook niet overdreven om te stellen dat tot vandaag aan toe overal in de wereld gnostische elementen te herkennen zijn in velerlei esoterische en spirituele stromingen.
Op dit laatste krijg je door lezing van het boek van Köhler echter weinig zicht. Hij richt zich meer, de ondertitel van zijn boek volgend, op leven en werk van Gilles Quispel. En daarbij komt veel interessants aan de orde, zoals de vondst en alles wat dat met zich meebracht van de Nag Hammadi-geschriften. In het algemeen worden deze geschriften als gnostisch beschouwd, hoewel ze dat niet allemaal zijn. Wel zijn ze allemaal ascetisch, wat ook geldt voor een van de beroemdste geschriften uit de vondst: het Evangelie van Thomas. Köhler gaat dieper in op zowel het Evangelie van de Waarheid als het Evangelie van Thomas, hierin de speciale belangstelling van Gilles Quispel voor deze geschriften volgend. Degenen die echt geïnteresseerd zijn in de Nag Hammadi-geschriften en deze evangelies raad ik echter aan om de integrale uitgave daarvan door Jacob Slavenburg en Willem Glaudemans ter hand te nemen. Dat is wel zo verhelderend.
Köhler besluit zijn boek over Quispel met een aantal lezingen van en interviews met de ‘grote meester’. Zo blijft in totaal een aardig maar rommelig boek over, dat nergens echt tot grote inzichten leidt. En dat heeft absoluut met de opzet te maken. Want gaat het nu over Gnosis en dan nog als wereldreligie, of is het eigenlijk toch vooral een levensbeschrijving van Gilles Quispel? De auteur lijkt niet te hebben kunnen kiezen, en dat wreekt zich.

In het boek worden vier basale vragen behandeld, die je op weg helpen om op een creatieve, ontregelende manier met lastig gedrag om te gaan:
1. Wat is het probleem?
2. Is het een echt probleem?
3. Ben jij het probleem?
4. Is het probleem de bedoeling?
Oei, denk je meteen, dit zijn vragen die je bij de kladden nemen, de antwoorden zijn op een natuurlijke wijze ontnuchterend. Eigenlijk weten we het allemaal wel, maar we doen het nu eenmaal anders.
Door goed over de eerste vraag na te denken, is in pak ‘m beet de helft van de gevallen het probleem eigenlijk al verdwenen. Door jezelf de tweede vraag te stellen, verdwijnt nog eens de helft van de resterende problemen (regelmatig maak je je druk om niks). De derde vraag duidt er op, dat vaak niet het kind maar wijzelf het probleem zijn. Wat zijn onze verwachtingen van onze kinderen en wat zijn de feiten? Als die erg uit elkaar lopen, scheppen we ons eigen probleem. De vierde en laatste vraag zet ons op het spoor van het fenomeen omdenken. Door om te denken neem je niet het gedrag van je kinderen als een probleem, maar als een feit waarmee je een nieuwe mogelijkheid kan creëren. Het omdenken van lastig gedrag begint dus niet bij onze kinderen, het begint met het omdenken van onze irreële verwachtingen. Niet de kinderen maar onze meetlat is het probleem. Zodra we die meetlat hebben losgelaten, wordt het grootbrengen een stuk eenvoudiger. Het is vooral een kwestie van zorg en toewijding. Geven zonder terug te verwachten. Onvoorwaardelijke liefde.
De rode draad in het boek is de omkering van ‘wat wil jij niet’, het lastige gedrag van het kind zoals jij dat ervaart, naar ‘wat wil je kind wel’, wat leeft er echt aan diepe verlangens bij je kind.
Het boek blinkt uit in de wijze van uitleg en in de vele voorbeelden. En dan aan de slag, gaan doen wat er staat. Jezelf omturnen, verdorie dat is niet gemakkelijk. Loslaten en jezelf vergeven, daar begint het mee, iedere dag opnieuw…

• Waar twee hetzelfde denken is er één overbodig.
• Een vrouw wil scheiden van haar man omdat hij al twee jaar niet tegen haar gesproken heeft. De rechter vraagt hoe dat zit en de man zegt: ‘Ik heb haar al die tijd niet willen onderbreken’.
• Herman Finkers komt bij de logopedist en zegt: ‘De mensen zeggen dat ik zo slecht te verstaan ben’. ‘Welnee,’ antwoordt de logopedist, ‘het is juist schitterend weer!’
• Door de ander te willen veranderen maak je hem vrijwel zeker tot vijand; dat werkt nooit goed. In de aanvaarding ligt de sleutel tot transformatie.
Ik denk niet dat iemand gauw zal veranderen door het lezen van dit boekje alleen; daarvoor bevat het teveel constateringen en ontbeert het aandacht voor de processen daarachter. Soms leidt deze vorm van onderwijs ongewild tot het soort betweterij waar Henny Bos zich in theorie juist zo tegen verzet. Een voorbeeldje: ‘Als controle je issue is, kom je het overal tegen en zal je gespiegeld worden. Je werd dan zelf in je jeugd gecontroleerd en voelde je daardoor inadequaat, onvermogend iets zelf goed te doen en dat ga je overcompenseren door zelf iets te gaan doen en ook te gaan controleren. De appel valt niet ver van de boom.’
Tja… Maar plezier levert het boekje zoals gezegd ook op, mits je de vele spelfouten voor lief neemt. Bovendien wordt er ruimhartig naar allerlei websites en volleerde trainers verwezen voor lezers, die zich écht in het fenomeen ‘communicatie’ willen verdiepen.

Een voorbeeld:
Keelchakra: Communicatie, zelfexpressie
Getal: 16; kleur: helderblauw; uitstraling: zachtoranje.
Verschijning: maak als het ware linten vanuit het midden naar buiten toe uitwaaierend. Zoek naar golvende, schroevende, slikkende bewegingen, met eventueel hier en daar een huigje. Kleur met helder- tot donkerblauw naar aquatinten toe en verwarm deze koele kleuren met oranje en een vleugje warmgeel.
Ook geeft Van Woerden een werkbeschrijving van de basis van de tekening. In dit geval om tot een verdeling van 16 te komen.
De absolute leek kan, met dit boek in de hand en zin om te gaan tekenen, stapsgewijs de energie van een chakra omzetten in een beeld. Je wordt uitgenodigd het eenvoudigweg te doen. Het boek bevat veel afbeeldingen waardoor je je kunt laten inspireren. Je zult merken dat er oneindig veel mogelijkheden zijn om je uit te drukken in een beeld. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat tekenen van mandala’s of chakra’s in mandalavorm een meditatieve bezigheid is. Helend zo je wilt!

De geschriften van Bernard van Clairvaux (overl. 1153), de belangrijkste bepleiter van de Tweede Kruistocht, laten dit duidelijk zien. Hij nam passages uit het Nieuwe Testament over en gaf daar een radicaal andere interpretatie aan, met name de militaire beeldspraak die Paulus in zijn Brieven gebruikte ‘om de revolutionaire aard van het nieuwe geloof te benadrukken’, greep hij hiervoor aan. Het lijkt er dan ook op dat de gelovigen niet echt zaten met het in wezen onchristelijke karakter van de kruistochten. Integendeel, de kruistochten maakten groot enthousiasme los, omdat de oproep ervoor in eerste instantie was gericht op het in naam van God bevrijden van het oosterse christendom en heroveren van de heilige stad Jeruzalem, en omdat je door deelname aan een kruistocht ook nog allerlei voorrechten kon verdienen, zoals kwijtschelding van de straffen voor gebiechte zonden en immuniteit voor rechtsvervolging en rentebetalingen op schulden. Niet onaantrekkelijk dus als je ook nog een beetje avontuurlijk was aangelegd. Zo is het dan ook niet echt verbazend dat er en passant ook nog wat andere zaken werden ‘geregeld’ en hier en daar een pogrom gehouden. Toch was gelovigheid wel degelijk een belangrijk motief om op kruistocht te gaan.
De periode waarin kruistochten werden gehouden, was veel langer dan ik had gedacht, en beslaat vijf à zes eeuwen. Overigens wel met het accent op de 12^e en 13^e eeuw. Daarbij ging het niet alleen om tochten naar het Heilige land, maar ook naar Spanje, het Oostzeegebied, het oostelijke Middellandse zeegebied en Centraal-Europa. Zo rond de tijd dat de Hospitaalridders Malta verloren aan Napoleon (1798) kan je zeggen, dat de kruistochten écht tot het verleden behoren. Sindsdien wordt het woord ‘kruistocht’ gebruikt voor elke goede zaak die krachtig wordt nagestreefd, waarmee het verband met een spiritueel verlossende, heilige oorlog verloren ging.
Een informatief boekje voor liefhebbers, waarbij je wel moet opletten om door de bomen het bos te blijven zien.

Deze problemen variëren van gevoelens van eenzaamheid, schuldgevoel, bindingsangst, verlatingsangst, moeite om het leven in eigen hand te nemen, angst voor aanraking, claustrofobie, ernstige jaloezie en sommige vormen van autisme tot paniekaanvallen, benauwdheid, pijn in het hart, beverigheid, tandenknarsen, nagelbijten en niet zwanger kunnen worden. En dit rijtje is nog niet eens volledig. Je zou bijna denken dat het concept van de verdwenen tweelinghelft de nieuwe Haarlemmerolie is: overal goed voor. Dit wordt door de Austermanns ontkend. Ze benadrukken dat zulke problemen regelmatig ook niet worden veroorzaakt door het trauma van de verdwenen tweelinghelft, maar dat de mogelijkheid aanwezig is en altijd moet worden onderzocht. Als blijkt dat er inderdaad sprake is van een verdwenen tweelinghelft, is het voor de overlevende tweelinghelft om heel te worden, nodig om innerlijk contact te maken met de verdwenen helft.  Het ontdekken en helen van het trauma van de verloren tweelinghelft kan gebeuren door middel van o.a. visualisatie, regressie, familieopstellingen en warmwatertherapie.
Een interessant boek voor therapeuten, met name ook diegenen die met familieopstellingen werken, en iedereen die meer wil weten over de mogelijkheid van een verdwenen tweelinghelft.

Schilder neemt de lezer mee door haar hele leven. Haar jeugd, met een vrolijke, extraverte moeder, haar vader, een dominee, die introvert en streng gereformeerd is. Hij neemt de kinderen, het waren er tien en Aleid was de oudste, af en toe mee naar kamertje in huis waar hij ze tuchtigt. Schilder gaat daar verder niet op in. Vind ik wel klasse van haar, dat ze dat niet helemaal uitbeent. Daarna haar periode als leerling-verpleegkundige. Dan maakt ze kennis met vele mannen. Hier begint haar zelfdestructie vorm te krijgen. En zo gaat dat leven verder. Ervaringen komen en gaan. De kerk komt vaak terug in haar boek. Ze beschrijft de verwikkelingen van de gereformeerde kerk. Om eerlijk te zijn begrijp ik dat niet helemaal en ik heb er geen zin in om dat op een rijtje te zetten. Ik kom uit een katholiek gezin, ik doe precies mijn rol.

Ik hou van dit boek omdat Schilder een inkijkje geeft in het leven van iemand met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Daarnaast leeft Schilder ook het leven van een hardwerkende, intelligente, liefhebbende, integere moeder, vrouw, dochter. En dat alles zonder zelfmedelijden. Ze vertelt gewoon, over moeilijke en fijne periodes. Het is geen klaagzang, het is een verhaal waarin alle gebeurtenissen van haar leven een plek krijgen. De moeite van het lezen waard!

Verder schrijft Hiddinga dat we graag antwoorden hebben op al onze vragen. Je gaat naar een helderziende, -horende of -voelende met jouw vragen. Ik noem het vanaf nu, en alleen in deze recensie, de heldere. Je bent hopeloos en zeer emotioneel. Met deze energie kom je binnen bij de heldere en deze pikt je energie op. De heldere geeft antwoorden op je vragen die ze uit jouw energie heeft gehaald. Dus omdat de antwoorden uit je eigen energie komen, is er niks helder. Het is meer van jouw zelfde.
Het is handig als de heldere je eerst laat ontspannen, zodat de energie die je bij je hebt en die als een wolk boven je hangt, oplost en er ruimte is voor schone energie, die niet alleen bestaat uit jouw verwarring en emotie. Dan kan het zijn, dat je antwoord krijgt van gene zijde. Als de heldere goed is, zul je niet precies horen hoe het zit en wat je moet doen. Je hebt een vrije wil.
En schrijft Hiddinga, het is de bedoeling dat we zelf antwoord geven op onze vragen. Net zoals Attitudinal Heling ons leert. Je hoeft dus niet naar het Orakel van Delphi om antwoorden te krijgen, je kent ze zelf.
Pag. 39: ‘De waarheid zit in elke ziel besloten en men kan er de antwoorden op alle vragen vinden’. Pag. 115: ‘Er is geen sleutel, medium, helderziende of therapeut nodig, want de deur staat wagenwijd open. Men hoeft alleen maar naar binnen te gaan’. Mooi, hè?
In het laatste hoofdstuk met de titel De illusies van de dood en van het leven beschrijft Hiddinga dat alle ideeën over ons leven op aarde en het hiernamaals illusies zijn. We hebben gedachten om ons leven te verklaren en dat alleen maar over alles. Alle beelden die we hebben over ons leven op deze aarde en ons leven in het hiernamaals, zijn geschapen door onze gedachten. Volgens Hiddinga zitten we in een overgangsfase en komt er een tijd dat we deze illusiewerelden gaan doorzien.
Pag. 126: ‘De ziel moet vrij zijn van zelfgemaakte illusies om echt te kunnen evolueren en de stap naar een nieuw bewustzijn … te kunnen zetten. Pas als deze vrijheid werkelijk bestaat, zal de interactie met het Goddelijke vrij zijn’.
We zijn één met God, en niet alleen de mensen die een bepaald geloof aanhangen of een stroming volgen. Iedereen is verbonden met God en met allen. 

Nou houd ikzelf nogal van een stevig robbertje zelfonderzoek, dus ik heb daar geen moeite mee, verwelkom het zelfs, maar ik zie wel direct dat het aangeboden zelfonderzoek niet regelrecht naar de hemel hoeft te leiden. Het gebeurt of het gebeurt niet. Er is enkel ‘Life Happening’ zouden Parsons en Foster zeggen, daar heeft de droomfiguur slechts een schijnbare invloed op. Uiteraard is het heerlijk voor de droomfiguur om te geloven dat hij of zij invloed kan uitoefenen vanuit de droom en dat geloven we als ijverige ECIW- studenten feitelijk ook maar de Cursus zegt wel degelijk dat je uiteindelijk alles los moet laten, ook het dikke blauwe boek, dat je met lege handen komt en dat Hij uiteindelijk de laatste stap zet om ‘jou’ de hemel te doen binnengaan. Wij kunnen slechts bereid zijn, en zonder onverschillig te willen overkomen, zou ik willen zeggen dat het daarvoor niet uitmaakt hoeveel zelfonderzoek je gedaan hebt. Maar als je daar net als ik plezier aan beleeft, pak dan beslist dit boek ter hand.
Het boek bestaat uit twee gedeelten. Het eerste deel bevat de ‘theorie’ en het tweede gedeelte bestaat, net zoals de boeken van Parsons, uit dialogen. Van Zuydam heeft er notie van dat geschreven en gesproken taal twee heel verschillende dingen zijn en heeft gelukkig van de gesproken dialogen een mooi verhaal in schrijftaal gemaakt. Dat leest wel zo prettig. De titel lijkt veel op de titel van Harry Mulisch Ontdekking van de Hemel en je zou inderdaad kunnen zeggen dat als je het Nu hebt ontdekt je de Hemel hebt ontdekt. Lezen dus!

Kruize maakt in haar boek duidelijk, dat door het vaststellen van dogma’s door de verschillende concilies en pauselijke encyclieken, mensen in de ban gehouden zijn van hun kerken. Dat gaf ze zekerheid tijdens hun leven en uitzicht op een plaatsje in de hemel na hun dood. Dit heeft echter geleid tot een dogmatische onvrijheid, waaruit door de eeuwen heen heel veel strijd is ontstaan om de eigen waarheid te verdedigen. Denk aan de kruistochten, de katharen en veel kerkscheuringen.

Exoterisch en esoterisch
Kruize maakt duidelijk dat er geloof is dat van buitenaf is opgelegd en geloven van binnenuit. Deze mogelijkheden worden aangeduid als exoterisch, voor buitenstaanders bestemd, en esoterisch, bestemd voor ingewijden. Duidelijker is het om exoterisch te zien als de regels van de orthodoxe godsdiensten, die door de mensen zijn vastgesteld en die aangenomen worden als de waarheden die het leven overeind houden. Die regels gaan over samenleven, onderlinge verhoudingen en seksualiteit. Denk daarbij aan de maagdelijkheid van Maria. Esoterisch is een geloofsstroom die wordt bepaald van binnenuit. Dat wil zeggen dat de goddelijke en de menselijke werkelijkheid samenvallen, één geheel zijn. Er is daardoor geen afstand tussen God en mens. Wij ervaren dat als kracht, energie of een vonk. En dat alles zit in ieder mens. Gods inspiratie zit in jezelf, die krijg je niet van buitenaf aangereikt.
In deze wijze van benadering en denken zit groei, omdat de geest de vrijheid heeft de wegen te gaan die hij/zij wil, zonder wetten of regels die dit tegenhouden. Het gaat er hierbij wel om de moed op te brengen die vrijheid aan te gaan. Het is een wijze van denken die je rechtstreeks met het goddelijke in jezelf in aanraking brengt. Of je dit aankunt zal ook zeker afhangen van het milieu waarin je bent opgegroeid. Beide manieren van geloven kunnen naast elkaar bestaan en evenveel waarde in zich hebben, als men binnen kerkverband niet bang is voor de veelheid van meningen die zo kunnen ontstaan. In dialoog blijven is daar het sterke punt. Of kerken hun dominantie kunnen loslaten en door henzelf gecreëerde waarheden ter discussie stellen, vergt veel moed.
Kruize ziet de wezenlijke oplossing voor de kerken dan ook in het herkennen van de volstrekte gelijkwaardigheid van alle manieren van geloven. Hierbij moeten alleen worden afgewezen, die manieren die in zichzelf totalitair zijn en daarmee mensen hun eigen spirituele vrijheid ontnemen.
Het is een boek dat veel handvatten kan geven aan de hedendaagse mens, zoekend tussen afkomst met opgelegde waarden en vrijheid van geloven in de geest van liefde en medemenselijkheid. Geloven in de God in onszelf en onze kennis van ons geweten.
Dat Kruize dit de ‘ongelovige’ weg noemt, omdat het traditionele Christendom de esoterische weg ontkent, vind ik iets te ver gaan. Ook in haar boek komt toch naar voren, dat voor nieuwe wegen, hoewel aarzelend, ruimte begint te komen.

Die Geest van Christus zit in ieder mens,
of  je nu jood bent of Griek, man of vrouw, rijk of arm,
boeddhist of moslim, Hindoestaan of humanist, agnost of orthodox.
Als die geest maar in je zit
en door jouzelf wordt toegelaten in jezelf en in de ander.
Het is die geest, die je tot een volwaardig mens maakt
en de ander een volwaardig mens laat zijn.
Een geest van Liefde en medemenselijkheid.

Een mooie samenvatting van de geest van het boekje.

Het begint met de herinnering aan wat je werkelijk bent – Ziel – afkomstig uit eenzelfde bron – God. Dan over in het Hier en Nu zijn – in volledige acceptatie van elk moment zoals het zich aandient. Over passie en inspiratie, over kiezen tussen angst en liefde, over luisteren naar je gids of je innerlijke stem, over de kracht van je gedachten, over loslaten en vertrouwen, over dankbaarheid en over hoe te leven om de wereld in vrede te kunnen verlaten.
De hoofdstukken worden voorafgegaan door een roze bladzijde waarop in een zin de essentie van het komende stukje weergegeven wordt, zoals: ‘Er bestaan verschillende manieren om inspiratie te ontvangen, maar de beste is stil zijn.’ ‘Het hoogste doel in je leven is ZielsGelukkig zijn.’ ‘Alles waar jij je op concentreert wordt groter.’
De inzichten zijn als praktische handgrepen om in vrede, gelukkig te leven, in verbondenheid en met vertrouwen. Terwijl ik het las, kwam de herinnering bij me boven aan mijn kinderjaren, waarin ik me soms bozig afvroeg, waarom er geen boek geschreven was waarin je lezen kon hoe je het beste zou leven – ik denk dat dit zo’n boekje is! Ook voor jonge zoekers makkelijk leesbaar.
Het boekje eindigt met de woorden: ‘Je hoeft niet anders te worden. Je hoeft je alleen maar te Her-Inneren wie je werkelijk bent!’

Ik heb de indruk dat dit boek is voortgekomen uit de zeer persoonlijke ervaringen van Nuyens tijdens zijn bewustwordingsreis. Deze probeert hij in algemene termen te vatten. Hij ziet een traject, dat hij weergeeft in tekst en foto’s.
Hoofdstukjes in het boek zijn onder andere: Werkt de manier van het ego om ons doel te bereiken? Helpt het ego ons om onze droombestemming te bereiken? Hoe kunnen we het ego loslaten?
Nuyens legt uit hoe hij het ego en de mechanismen daarvan ziet, geeft tips en aanwijzingen om daarmee om te gaan en het ‘los te laten’. Dat doet hij ook in de tekst in beeldtaal.
Het boek is voor mij te stellig geschreven. Dat maakt dat bij elke bewering zich de vraag opdringt: Vind ik dat ook? Dat leidt mijn aandacht af van wat Nuyens in essentie wil zeggen en laten zien.
In de wereld van Mister & Miss World ligt het accent vermoedelijk op uiterlijkheden. Als de focus van uiterlijk naar innerlijk verlegd wil worden, kan ik me voorstellen dat, komend vanuit die wereld, het als een aardverschuiving is. Daarin kan dit boekje wellicht behulpzaam zijn.

Hellinger beschrijft hoe hij de geest, een andere, grotere kracht, zijn werk laat doen binnen opstellingen. Niet als opsteller bepalen welke kant het op gaat, maar volgen wat zich als groter goed aandient. Duidelijk is dat de geest niets of niemand uitsluit.
Mensen die bekend zijn met Een Cursus in Wonderen kennen dit concept en zullen wellicht aan het taalgebruik van Hellinger moeten wennen. En in essentie – hoe kan het ook anders – gaat het over hetzelfde.
Familieopstellingen begeleiden in combinatie met het gedachtegoed van ECIW doe ik al jaren. Eenheid en liefde zijn de basisgegevens in alle relaties. Dat is niet altijd meteen te herkennen. Eenvoudig te weten dat het zo is, is een bevrijdend gegeven en maakt het werk met opstellingen makkelijk. Liefde is een uitstekend vertrekpunt en de grootste helende kracht denkbaar.
Hellinger schrijft aan het eind: In dit boek heb ik ‘slechts een paar dingen toegelicht en laten zien over opstellingen vanuit de geest. Maar wie innerlijk meegegaan is, met name in de houding van liefde voor alles zoals het is, weet genoeg om zich in dit avontuur te kunnen begeven en zich over te geven aan de bewegingen van de geest zoals deze hem leiden.’

Enige citaten: ‘We hoeven nooit de gevangene te zijn van wat wij geloven. We kunnen ons herinneren wie we zijn.’ ‘Wat wij in onze gedachten houden, gaan we als werkelijkheid ervaren.’ ‘Op lange termijn kan ik mezelf door suggestie naar elke willekeurige hemel of hel verplaatsen waarin ik wil geloven, gewoon hier op aarde.’’Ik zal niet vergeten dat ik deze wereld heb gecreëerd en dat ik haar door middel van mijn eigen suggestie kan veranderen en verbeteren wanneer ik maar wil.’ Kortom, we kunnen beter in een gelukkige droom leven dan in een nachtmerrie, en daar zijn we toe in staat ook.
De auteur van het boek, Richard Bach, is beroemd geworden door een eerder boek, Jonathan Livingstone Seagull. Hypnotizing Maria (vertaald als Maria onder hypnose) haalt naar mijn smaak niet hetzelfde niveau, maar is boeiend om te lezen door de boodschap: je  kunt je leven veranderen door autosuggestie en visualisatie. Onze nachtmerries kunnen zo veranderen in mooie dromen. Aan de slag dus. Met de Cursus bijvoorbeeld. 

>

Hij geeft aan dat we maar 3% van ons DNA gebruiken en dat als we de overige 97% zouden gebruiken we onze verbondenheid met God zouden herstellen en de verborgen vermogens in ons onbewuste zouden openleggen. De vraag is dus: hoe weten we of ons DNA wel/niet wordt geactiveerd?  Emoto is er helder over dat niets zo adequaat is om het kaf van het koren te scheiden als het krijgen van kippenvel. Emoto: ‘Bewustzijn kan een nieuwe samenleving creëren.’ Want water leert ons de volgende dingen: ‘Leid een leven dat vervuld is van liefde en dankbaarheid. Er is geen reden om bang te zijn voor de dood. God woont in ons innerlijk. Wij allemaal zijn Gods kinderen. Wanneer ieder van ons deze waarden onderschrijft, zou de hele structuur van de hedendaagse samenleving als een kaartenhuis ineen storten’.

Wat dat laatste betreft lijkt een (financiële) crisis ook te voldoen.
Ook vinden we in Emoto’s werk uitspraken die we in de principes van Attitudinal Healing of in Een Cursus in Wonderen kunnen lezen.

Deze kwaliteiten zien er kort geschetst als volgt uit:
I.     Aanvaarding van jezelf, acceptatie, ruimte geven, i.p.v. zelfafwijzing of geen maat weten te houden.
II.    Aanwezig zijn, helder waarnemen, i.p.v. gekwetstheid, vastzetten of afwezig zijn.
III.   Moed en kracht betonen, stromen, standhouden,  i.p.v. angst, slapte of zich overschreeuwen.

De losmakende remedies. Deze weken overtuigingen los die gekoesterd worden, zoals valse zekerheid, valse hoop en houvast buiten jezelf.
IV.  Innerlijk weten, eenduidigheid, i.p.v. mentaal weten of onzekerheid.
V.   Individualiteit i.p.v. beïnvloedbaarheid of verslaafd zijn.
VI.  Eigen macht i.p.v. manipulatie of slachtofferschap.
VII. Zijn, kunnen genieten, de grote lijnen aanhouden, i.p.v. een té grote inzet of ingestort passief zijn.

Verder wordt er nog aandacht besteed aan E.H.B.O. Balsemien, opbouwremedie I: kracht vinden en opbouwremedie II: kracht bundelen, kracht gebruiken, verdrijven van angst voor ontwikkelingsprocessen, therapeutenbliss, slaapremedie en verslaving. Vervolgens is elke bloem of boom die gebruikt is bij het maken van de Balsemien remedies op een fijngevoelige manier beschreven. De teksten resoneren op zielsniveau en worden ondersteund door tekeningen van de bloem of boom.
Dit boek is een goede en praktische handleiding voor een ieder die met de Balsemien remedies werkt.

Via internet worden hem tienduizenden vragen gesteld over spiritueel leven. Honderden daarvan gaan over thema’s die ons allemaal bezighouden zoals: Heb ik een ziel? Wie is God?
Maar wonderlijk genoeg wordt zelden een vraag gesteld over seks. Chopra verbaast zich daarover omdat in het leven van het merendeel van de mensen, seks zich als de krachtigste spirituele ervaring zal aandienen. Verliefdheid is een snelweg naar bewustzijnsverandering, het leidt (meestal tijdelijk) naar een transcendente staat.
Hoofdstuk 2 geeft, zoals gezegd, een moderne weerslag van de belangrijkste passages van de Kamasutra, en stelt dat seks niet als een geïsoleerde grootheid deel van een mensenleven uitmaakt. Integendeel, ze is een wezenlijk onderdeel van een totaal leven, met daarin ook andere wezenlijke onderdelen, die tezamen uiteindelijk naar bevrijding leiden.
Met plezier heb ik de beschrijvingen gelezen van onder andere de verschillende soorten omhelzingen, passie, manieren van kussen, de liefde bedrijven als goden, de strelingen van liefde, de gradaties van liefde en de verdere beschrijvingen van situaties en mogelijkheden waarbij seks betrokken is en die de nodige herkenning opriepen.

In ‘Beelden van liefde’ (hoofdstuk 3) zijn prachtige spreuken samengebracht ter overdenking. Ik wil er een aantal met u delen. ‘Om te weten wat liefde werkelijk is, moet je ontdekken dat je liefde bent.’ ‘Jezelf in seks verliezen is een genot. Jezelf in seks vinden in een zegen.’ ‘Wanneer geliefden elkaar ontmoeten, schept een deel van God genoegen in een ander deel van God.’
In hoofdstuk 4 getiteld ‘Seks en liefde met elkaar verbinden’, gaat Chopra in op de verwarring die er kan zijn over seks en liefde. Hij laat zijn licht schijnen op de invloed die de totale verdringing van alles wat met genitaliën en seks van doen had (tot zo’n 100 jaar gelden), en hoe dit heeft gedrukt op onze samenleving tot op de dag van vandaag. In fundamentalistische christelijke kring wordt seks nog steeds als een herhaling van de erfzonde gezien en wordt celibaat als het hoogste goed gezien. De streng orthodox oosterse religies hangen ook een standpunt van celibaat aan.
Chopra nodigt ons uit seks als een spirituele kracht te zien die naar extase kan voeren. Dan gaat het om de beleving van seks in samenhang met liefde. Er zijn wetenschappelijke onderzoeken waaruit blijkt, dat op zo’n manier beleefde seks heilzame chemische reacties in het lichaam prikkelt, het immuunsysteem versterkt en gevoelens van kracht, vrede en tevredenheid oproepen en versterken.
Chopra behandelt in dit deel de zeven stadia van liefde die, samengebracht met seks, tot extase kunnen leiden. De stadia zijn: aantrekkingskracht, waanzinnige verliefdheid, eenwording, intimiteit, overgave en onthechting, passie en extase. Het aardige van zijn bespreking van de verschillende stadia is, dat hij telkens een aantal voorbeelden noemt waaraan je kunt toetsen of je werkelijk de ervaring van die fase kent.
Bij ‘eenwording’ is sprake van het ontmantelen van je afweer. Eenwording faalt als je nieuwe afweermechanismen opbouwt, zegt Chopra. De eigenschappen die je in een ander ziet en waardeert, dien je in jezelf te ontwikkelen. Je kunt ze niet blijven lenen van die ander. Wat eenwording in de weg staat, is projectie en daar dien je je van te bevrijden om ware liefde en onware liefde van elkaar te onderscheiden.
Bij ‘intimiteit’ gaat het niet alleen om het jezelf uitdrukken in woorden en handelingen, maar ook om het delen van het subtiele lichaam. Dan is er een verbinding op sensueel, seksueel, emotioneel en spiritueel gebied. Om deze verbindingskanalen aan te spreken, dien je je te bevrijden van door de samenleving opgelegde ideeën over fysieke relaties, seks en spiritualiteit, zegt Chopra. De seksuele ervaring optillen naar het sacrale, leidt naar een ervaring van zuiverheid en het goddelijke, van heilig en geheeld zijn.
Extase, zegt Chopra, is onze oorspronkelijke staat. Daar smelt het individu samen met het universele, en menselijke en goddelijke liefde stromen samen tot zuivere, onvoorwaardelijke liefde. Als we in die staat zijn, zijn we aangekomen waar we begonnen, heilig en geheeld.
Ik heb genoten van het lezen van dit in formaat grote boek (23,5 x 28,5 cm) dat rijk geïllustreerd is met tekeningen en schilderingen van verschillende kunstenaars. De ‘ontschuldigende’ manier waarop Chopra spreekt over seks en de wijze waarop hij dit een vanzelfsprekende plaats geeft in een leven dat geleefd wil worden in liefde en spiritualiteit, deed me goed. Ik kan me voorstellen dat het voor mensen die leven met gevoelens van schuld, aangeleerde ideeën uit religies en vragen over de betekenis van seksualiteit in een mensenleven, in combinatie met spiritualiteit een verhelderende en bevrijdende werking heeft en ruimte geeft om uit beklemmende aangeleerde oordelen van religie, staat en spirituele dogma’s te komen.
Dus lezen dit boek, als je denkt dat het zinvol voor je is.